Obstetrik Renkli Doppler Ultrason

Obstetrik Doppler Ultrason nedir ? 

Birçok hasta bu soruyu soruyor, biz de obstetrik doppler ultrasonun ne olduğunu ve bu inceleme sırasında neler görülebileceğinin  daha iyi anlaşılması için konu hakkındaki bilgileri sizlerle paylaşmak istedik.

Obstetrik Doppler, bebeğin büyümesini, göbek kordonunu, beyin ve kalp dahil olmak üzere bebeğin vücudunun farklı bölgelerine kan akışını değerlendirmeye yardımcı olan bir ultrason incelemesidir. Bu görüntüleme yöntemi bebeğin  ihtiyaç duyduğu yeterli oksijen ve besin maddelerinin plasenta yoluyla sağlanıp sağlanmadığını incelemeye yardımcı olur.

Normal kan akışı fetüsün sağlıklı olduğunu , kan akışındaki herhangi bir anormallik ise fetüsün stres altında olduğunu gösterir.

Obstetrik Doppler incelemesi neden gereklidir?

Doktorunuz aşağıdaki durumlarda Obstetrik Doppler taraması isteyebilir:

İkiz gebeliklerde büyüme geriliği, ikizden ikize transfüzyon sendromu , kordon dolanması gibi çeşitli olası komplikasyonlar olduğu ve ikiz gebelikler  yüksek riskli kabul edildiğinden ikiz gebelik varlığında, Rh izoimmunizasyonu , intrauterin gelişme geriliği ,prematüre doğum öyküsü varlığı , annede diyabet veya yüksek tansiyon varlığı , annede düşük veya yüksek BMI’si varlığı , sigara kullanımı varsa

Bebek sağlıklı, normal bir hızda büyümüyorsa, obstetrik  Doppler taraması plasentanın normal çalışıp çalışmadığını göstermeye yardımcı olabilir.

Obstetrik Doppler taramasının önerildiği diğer durumlardan bazıları şunlardır:

Umblikal arterde kolay kan akımı sağlayan düşük dirençli akım paterninin kontrol edilmesi Uterin arterler, kanı rahime (uterus) taşıyan damarlardır. Uterin arter Doppler taraması, plasentaya yeterli kanın ulaştığını kontrol eder.

Bebeğin sağlıklı bir oranda büyümesi için bol miktarda besin ve oksijene ihtiyacı vardır. Bu nedenle, uterus arterlerinin duvarları, mümkün olduğunca fazla kanın geçmesine izin vermek için esnek olmalıdır. Normalde küçük olan bu atardamarlar, gebelikte, daha fazla kanın rahime kolayca ulaşmasını sağlamak için genişler. Böylece düşük dirençli akım paterni oluşur.  Sigara içmek, alkol almak, bazı ilaçların alınması vb. gibi yaşam tarzı faktörleri arterlerin direncini artırarak kan akışını etkiler.

Rh duyarlılığının oluşup oluşmadığını kontrol etmek için. Beyindeki bir kan damarından kan akışı, fetüsün sağlığını kontrol etmek için kullanılabilir.

Fetal Doppler taramasından elde edilebilecek diğer bilgiler:

Hamilelik sırasında obstetrik Doppler incelemesi beyin, böbrekler, kalp, göbek kordonu, plasenta ve rahimdeki kan dolaşımı hakkında ayrıntılı bilgi verebilir. Fetal kalp atışını doğrulamaya yardımcı olur. Anneden fetüse oksijen ve besinleri taşıyan, besin ve oksijenden yoksun kanı geri gönderen göbek kordonunun durumunu kontrol eder .

Bebeğin ihtiyaç duyduğu tüm besin maddelerini taşıyan ve aynı zamanda atıkların giderilmesine, oksijen sağlanmasına, karbondioksitin dışarı atılmasına, bebeği enfeksiyonlardan korumasına ve hamilelikte gerekli hormonları salgılamasına yardımcı olan plasentanın  durumunu kontrol eder.

Genel gelişim taramasıyla bebeğin nasıl geliştiğini , büyüdüğünü bebeğin  uzunluk ve ağırlık ölçülerek takip edilebilir. 

Obstetrik Doppler taraması neyi arar ve neden yapılır?

Uterin arter Doppler taraması:  Uterin arterler, kanı rahime götüren kan damarlarıdır. Normalde bu arterlerin boyutu küçüktür. Ancak gebelik sırasında bu arterler daha az direnç sağlamak ve böylece içinden daha fazla kanın  akmasına izin vermek için boyut olarak artar (genişler). Bu alandaki Doppler taraması, rahime yeterli kan ulaşıp ulaşmadığını kontrol etmeye yardımcı olur.

Umbilikal arter Doppler taraması:  Umbilikal arter Doppler taramasında bebekten göbek kordonu yoluyla plasentaya doğru kan akışı kontrol edilir. Bu tarama, bebeğin ihtiyacı olan her şeyi annenin plasentasından aldığından emin olmaya yardımcı olur. Anne birden fazla bebek taşıyorsa veya bebeğin büyüme hızı gebelik dönemine göre düşükse umbilikal arter Doppler taraması yapılır.

Orta serebral arter Doppler taraması (MCA Doppler taraması ): Umbilikal arter Doppler taraması sırasında bazı sorunlar tespit edilirse, bebeğin beynindeki kan akışını kontrol etmek için MCA Doppler taraması yapılır.

Ductus venosus Doppler taraması:   Göbek damarından bebeğin kalbine iyi oksijenlenmiş kan taşıyan kan damarı, bebeğe ulaşan kanın hacmini değerlendirmek için görüntülenir. Fetusta, duktus venosus, plasentadan gelen oksijenli kanın karaciğeri atlamasına olanak sağlar. Fetal büyüme kısıtlılığı nedeniyle Doppler anormalliklerinin olduğu durumlarda, duktus venozustaki kan akımı önemli ölçüde artacaktır. 

Doppler ultrason nasıl çalışır?

Doppler ultrason tetkiki ağrısız  ve invaziv olmayan bir görüntüleme yöntemidir. Kanın damar içerisinde  nasıl aktığını görmek için yansıyan ses dalgalarını kullanır. Ses dalgaları, hareket ederken kan hücreleri de dahil olmak üzere katı nesnelerden yansır ve hızlarının değerini ölçer. Kan hücrelerinin hareketi, yansıyan ses dalgalarının perdesinde bir değişikliğe neden olur. Buna Doppler etkisi denir. Kan akışı yoksa perde değişmez.

Herkesin dikkatini çeken ve daha çarpıcı gelen 3 boyutlu ve 4 boyutlu görüntülerin ötesinde, ultrasonun Doppler özelliği daha etkileyici ve bilgilendiricidir. Hamilelikte fetüsün , rahimin  ve plasentanın  kan dolaşımını incelemek için kullanılır. Doppler ultrason, damarlardaki kanın hareketini, özellikle de kırmızı kan hücrelerinin hareketini algılamak için ses dalgalarını kullanır. Bu ses dalgaları daha sonra, ses kırmızı kan hücreleriyle temas ettiğinde, anne karnındaki ultrason probuna geri yansıtılır. Ultrason tarafından gönderilen ses dalgalarının karakteri ile geri dönen ses dalgalarının karakteri karşılaştırılarak bir ultrason görüntüsü oluşturulur.

Doppler ilkesi aslında günlük hayatta seslerini duyduğumuz ambulans veya itfaiye araçlarına benzer.  Yaklaşan bir ambulans veya itfaiye aracını düşünün, ışıklar yanıp sönüyor, sirenler çalıyor. Sirenin sesinin uzaktan dikkatimizi çektiği andan itibaren nasıl değiştiğini, araç yaklaştıkça ses ve perdesinin arttığını, yanımızdan geçerken zirveye ulaştığını hayal edin. Araç uzaklaştıkça da  sesin  perde ve seviyesi azalır. Doppler ultrasonda, kırmızı kan hücreleri, vücudun her yerinde bir yerden bir yere koşturan, ambulans aracına benzer. Bu kırmızı kan hücrelerinin çıkardığı “ses”,  akım hızlarına bağlıdır. Bu nedenle, Doppler hız ölçümü şeklinde bir terim kullanılmaktadır.

Hamilelik sırasında, anne rahmine kan akışını veya daha yaygın olarak fetüste kan akışını değerlendirmek için Doppler ultrason kullanılabilir. Arterlerdeki kan akışı, venlerdeki kan akışından farklı bir görünüme sahiptir. Venöz akış, fetüs nefes alma hareketi yapmadıkça veya intrauterin büyüme geriliği gibi olumsuz bir klinik durum olmadıkça, kalp döngüsü sırasında değişiklik olmaksızın büyük ölçüde üniformdur. Bununla birlikte, arteriyel kan akışı oldukça farklıdır. Değerlendirilen atardamardan bağımsız olarak, atardamarda hareket eden kanın hızı her kalp döngüsü sırasında değişecektir. Kalp başlangıçta sistol adı verilen sol ventrikülden kan çıkardığında hız maksimumda olacaktır. Ventrikül daha sonra diyastol olarak adlandırılan dönemde  yeniden dolmaya başlar. Diyastol sırasında, vücuttaki kan akış hızı giderek azalır, Bir sonraki kalp kasılması ile maksimum hıza dönmeden önce, diyastol sonu akış olarak adlandırılan dolum döngüsünün sonunda en düşük seviyeye ulaşır. Kalp kasılıp kanı dışarı attığında meydana gelen bu akış patlaması, birisi nabzımızı kontrol ettiğinde hissedilen şeydir.

Bundan, bebek ve plasenta arasındaki göbek kordonu boyunca hareket eden kan akış hızı hesaplanabilir. Böylece plasentanın ve ayrıca diğer büyük kan damarlarının işlevselliği ve sağlığı kontrol edilir. Kan pıhtıları, tıkanmış arterler veya kan akışının azalması, preeklampsi riskinin yanı sıra tanımlanabilir.

Normal ultrason ile Doppler ultrason arasındaki fark nedir?

Normal bir ultrason kan akış hızını göstermez, ancak Doppler taraması bebeğin plasenta, göbek kordonu, beyin ve kalbindeki kan akışını ve kan basıncını gösterir.

Normal ultrason taramaları sadece bebeğin görüntüsünü gösterir, ancak Doppler, kan akış hızına erişerek bebeğin aldığı oksijen ve besin miktarını ve kalp atışını duymaya yardımcı olabilir.

Doppler ultrasonda, kalp kasıldığında kan akışı patlaması ve ardından kanı dışarı atması, sistolik kan akışı (S) olarak ölçülür. Kalbin dolmasını ifade eden diyastol (D), sonunda, başka bir kasılmadan hemen önce ölçülür. Kan akış hızı ölçülerek oluşturulan dalga formu, ultrason ekranında karakteristik bir testere dişi desenine sahip olacaktır. Dalganın tepe noktası sistol, en alt noktası ise diyastol sonu akımı temsil eder. Klinik koşullara bağlı olarak, diyastol sonunda arterde akım olmaması mümkündür, buna diyastol sonu akımın yokluğu (DSAY) denir. DSAY’da, ultrason ekranında dalga formu testere dişleri gibi görünecek, ancak her diş arasında bir boşluk olacaktır. 

Umbilikal arterlerdeki akım normal şartlarda ileri yönde olmalıdır. Şiddetli intrauterin büyüme geriliği gibi aşırı klinik durumlarda, arteriyel kan akışı diyastolün sonunda tersine dönebilir. Diyastol sonu akımın olmaması durumunda dalga şekli  “dişler arasındaki boşluklar” yerine, “dişler” yukarıyı işaret ederken “dişler” aşağıyı işaret eder gibi görünecektir. Unutmayın, “dişler” sadece dalga formları için sıradan kişilerdir. Geleneksel olarak, aşağıyı gösteren dalga formları, hareket etmesi amaçlanan yönün tersine geçici olarak hareket eden kan akışını temsil eder. Bu, diyastol sonu ters akım (DSTA) olarak adlandırılır.

Normal olarak gelişmiş bir plasenta, oksijen, karbon dioksit, elektrolitler, besinler ve atık ürünlerin annenin kan damarları ve fetüsün kan damarları arasında kolayca değiş tokuş edildiği düşük direnç gösteren bir kan damarları ağacı olmalıdır. Annenin kanı ile bebeğin kanı karışmaz. Bununla birlikte, yukarıda açıklanan besinlerin ve atık ürünlerin transferi, birden fazla mekanizma yoluyla gerçekleşir. Artan plasenta direnci bu değişimi engeller. Uteroplasental disfonksiyonun kaynağı genellikle embriyo implantasyonunu takiben gebeliğin ilk haftalarında belirlenir.

Aralıklı diyastol sonu akım yokluğu (aralıklı DSAY), diyastol sonu akım yokluğu (DSAY) ve son olarak diyastol sonu ters  akım (DSTA) gibi Doppler bulgularının klinik sonuçları nelerdir?

Gelişmekte olan fetüs için kötüleşen bir iç ortamı işaret eden bu durumlar süreklilik arz ederse fetüste intrauterin gelişme geriliği ile kendini gösterir. Erken dönemde  Dopplerde artan direnç olarak karşımıza çıkar , bu da intrauterin büyüme ortamının optimalin altında olduğunu gösterir. Birçok hastada klinik durum daha fazla bozulmayabilir ve asla diyastol sonu ters  akıma ulaşmayabilir. Bu hastalar, genellikle Doppler ölçümü ile haftada iki kez fetal izleme gerektirirler.

Ancak diğerlerinde, direnç yavaş yavaş ya aralıklı diyastol sonu akım yokluğu ya da kalıcı diyastol sonu akım yokluğu noktasına kadar artar. Aralıklı diyastol sonu akım yokluğu göstermeye başlayan hastalarda, klinik senaryo, genellikle yatarak tedavi gerektirecek kadar tehlikelidir. Diyastol sonu akım yokluğu veya diyastol sonu ters  akım, rahim içi ortamın oksijen ve karbondioksit değişiminin ciddi şekilde etkilendiği noktaya kadar bozulduğunu gösterir. Özellikle ters diyastol sonu akışta, oksijen-karbon dioksit değişimi o kadar zayıftır ki, fetüs ortamı artık tolere edemeyebilir.

Doppler anormallikleri olan ve intrauterin büyüme geriliği olan fetüslerde optimal doğum zamanlaması, altta yatan nedene ve tahmini gebelik yaşına bağlıdır. Umblikal arterlere ek olarak, beyindeki orta serebral arteri değerlendirerek fetüsün oksijeni zayıf bir ortamın ortasında beyni korumaya çalışıp çalışmadığını değerlendirebiliriz.