PSA Testi

PSA testi nedir?

Prostat spesifik antijen veya PSA, prostat bezinin normal ve malign hücreleri tarafından üretilen bir proteindir . PSA testi, kandaki PSA seviyesini ölçer. Sonuçlar genellikle mililitre  kan başına nanogram (ng/mL) PSA olarak rapor edilir.

PSA , erkeklerde mesanenin altında bulunan küçük bir bez olan prostatta hem kanserli hem de kanserli olmayan doku tarafından üretilen bir proteindir.

PSA çoğunlukla prostatta da üretilen menide bulunur. Küçük miktarlarda PSA normalde kanda dolaşmaktadır.

PSA testi , prostat kanserinin varlığını gösterebilecek yüksek PSA seviyelerini tespit edebilir. Bununla birlikte, büyümüş veya iltihaplı prostat gibi diğer birçok durum da PSA seviyelerini artırabilir.

Prostat kanserine ek olarak, birkaç iyi huylu (kanserli olmayan) durum, bir kişinin PSA seviyesinin, özellikle prostatit (prostat iltihabı) ve iyi huylu prostat hiperplazisi (BPH) (prostat büyümesi) yükselmesine neden olabilir. Her iki durumun da prostat kanserine yol açtığına dair bir kanıt yoktur, ancak aynı hastada  bu koşullardan biri veya her ikisi  birlikte görülebilir ve prostat kanseri de geliştirebilir.

Prostat semptomlarınız varsa , PSA testi yaptırmanız istenebilir. Doktorunuzu belirli yönlere yönlendirmenize yardımcı olabilir, ancak prostat kanserini teşhis etmez. Bunu yapmanın tek yolu biyopsidir.

Size prostat kanseri teşhisi konduysa, PSA testi durumunuzu izlemenize yardımcı olabilir. Seviyeler yükseldiğinde, bu kanserin büyüdüğünü gösterir. Düştüklerinde, bu küçülebileceğini gösteriyor.

PSA testi neden yapılır ?

PSA testi, prostat kanseri semptomları olmayan erkeklerde gereksiz tetkiklere ve ciddi yan etkileri olan tedavilere yol açabileceğinden önerilmez.

Prostat kanseri geliştirme riskiniz yüksekse veya kansere işaret edebilecek semptomlarınız varsa, PSA testi daha faydalı olabilir.

Testten önceki 2 gün içinde boşalmadan ve prostatı etkileyebilecek şiddetli fiziksel aktivitelerden (bisiklete binmek gibi) kaçınmanız istenebilir.

Normal PSA testi sonucu 

Kanda belirli bir normal veya anormal PSA seviyesi yoktur. Geçmişte, 4.0 ng/mL ve daha düşük PSA seviyeleri normal kabul edilirdi. Bununla birlikte, PSA seviyeleri 4.0 ng/mL’nin altında olan bazı kişilerde prostat kanseri vardır ve PSA seviyeleri 4 ila 10 ng/mL arasında olan birçok kişide prostat kanseri yoktur. 

Ek olarak, çeşitli faktörler birinin PSA seviyesinin dalgalanmasına neden olabilir. Örneğin, PSA düzeyi yaş, prostat bezi boyutu ve iltihaplanma veya enfeksiyonla birlikte artma eğilimindedir. Yakın zamanda yapılan bir prostat biyopsisi , testten 2 gün önce boşalma veya şiddetli egzersiz (bisiklete binme gibi) gibi PSA seviyesini de artıracaktır . Tersine, BPH tedavisinde kullanılan finasterid ve dutasterid dahil olmak üzere bazı ilaçlar PSA seviyesini düşürür.

Ancak genel olarak, bir erkeğin PSA düzeyi ne kadar yüksekse, prostat kanseri olma olasılığı da o kadar yüksektir.

PSA testi  yüksekse ne yapılır ?

Prostat kanseri belirtisi olmayan bir kişi prostat kanseri taraması yapmayı seçerse ve yüksek PSA düzeyine sahip olduğu tespit edilirse, doktor orijinal bulguyu doğrulamak için başka bir PSA testi önerebilir. PSA seviyesi hala yüksekse, doktor,  zaman içinde herhangi bir değişiklik olup olmadığını izlemek için kişinin düzenli aralıklarla PSA testleri ve dijital rektal muayenelere (DRE’ler) devam etmesini önerebilir (gözlem veya dikkatli bekleme olarak da adlandırılır ).

PSA seviyesi yükselmeye devam ederse veya bir DRE sırasında şüpheli bir kitle tespit edilirse, doktor bunun iyi huylumu kötü huylumu olduğunu belirlemek için ek testler önerebilir. Bunlar, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya yüksek çözünürlüklü mikro ultrason gibi görüntüleme testlerini içerebilir.

Alternatif olarak, doktor prostat biyopsisi önerebilir. Bu prosedür sırasında, prostat içine içi boş iğneler sokularak ve ardından geri çekilerek birden fazla prostat dokusu örneği toplanır. Biyopsi iğnesi rektumun duvarından ( transrektal biyopsi ) veya perine içinden ( transperineal biyopsi ) yerleştirilebilir. Bir patolog daha sonra toplanan dokuyu mikroskop altında inceler. Her iki biyopsi tekniği de doktorun prostatı biyopsi prosedürü sırasında görebilmesi için ultrason görüntüleme tarafından yönlendirilse de, prostat kanserini teşhis etmek için ultrason tek başına kullanılamaz. MRG’de şüpheli alanlar görülen hastalarda MRG eşliğinde biyopsi yapılabilir.

 PSA testinin ve prostat kanseri taraması 

Prostat kanserini erken teşhis etmek prostat kanserinden ölme riskini azaltmayabilir. Taramada kullanıldığında, PSA testi küçük tümörlerin saptanmasına yardımcı olabilir. Ancak küçük bir tümörün bulunması ve tedavi edilmesi prostat kanserinden ölme riskini azaltmayabilir. Bunun nedeni, PSA testi yoluyla bulunan birçok tümör o kadar yavaş büyür ki, yaşamı tehdit etme olasılıkları düşüktür. Bu tür tümörleri tespit etmeye “ aşırı teşhis ”, tedavi etmeye ise “ aşırı tedavi” denir.

Aşırı tedavi, bir kişiyi gereksiz yere prostat cerrahisi ve radyasyon tedavisi ile ilişkili potansiyel komplikasyonlara maruz bırakır. Bunlar arasında üriner (örn., üriner inkontinans veya ameliyattan sonra idrar kaçırma ve radyasyon sonrası artan idrara çıkma sıklığı ve aciliyeti), gastrointestinal (örn. gevşek dışkı veya daha az sıklıkla radyasyon sonrası rektal kanama) ve cinsel yan etkiler (hem cerrahi hem de radyasyon sonrası ereksiyon kaybı veya azalmış ereksiyon).

Ek olarak, kanseri erken teşhis etmek, hızlı büyüyen veya agresif prostat tümörü olan ve tespit edilmeden önce vücudun diğer bölgelerine yayılmış olabilecek birine yardımcı olmayabilir.

PSA testi yanlış pozitif sonuçlar verebilir . 

Yanlış pozitif bir test sonucu, PSA düzeyi yükseldiğinde ancak gerçekte kanser olmadığında ortaya çıkar. Yanlış pozitif bir test sonucu endişe yaratabilir ve prostat biyopsisi gibi zararlı olabilecek ek tıbbi prosedürlere yol açabilir. Biyopsilerin olası yan etkileri arasında ciddi enfeksiyonlar, ağrı ve kanama yer alır.

Yanlış pozitif test sonuçları, PSA taramasında yaygındır; Yüksek PSA düzeyi nedeniyle prostat biyopsisi yapılan kişilerin sadece yaklaşık %25’inde biyopsi yapıldığında prostat kanseri olduğu bulunur.

PSA testi prostat kanseri tedavisinden sonra  nasıl kullanılır?

PSA testi, prostat kanseri için ameliyat veya radyasyon tedavisinden sonra kanserlerinin nüks edip etmediğini (geri gelip gelmediğini) görmek için kullanılır. Bir erkeğin PSA seviyesi prostat kanseri tedavisinden sonra yükselmeye başlarsa, bu bir nüksün ilk işareti olabilir. Böyle bir “ biyokimyasal nüks ” tipik olarak, nüks semptomlara neden olmadan aylar veya yıllar önce ortaya çıkar.

Bununla birlikte, prostat kanseri öyküsü olan bir kişide tek bir yüksek PSA ölçümü, her zaman kanserin geri geldiği anlamına gelmez. Prostat kanseri tedavisi gören biri, yüksek PSA seviyesini doktorlarıyla tartışmalıdır. Doktor, tekrarlama kanıtı olup olmadığını kontrol etmek için PSA testinin tekrarlanmasını veya başka testler yapılmasını önerebilir. Doktor, tek bir yüksek PSA seviyesinden ziyade zaman içinde artan PSA seviyesi eğilimi arayabilir.

Görüntüleme testlerinde anormal bir sonuç gibi diğer bulgularla birlikte zaman içinde PSA düzeyinde yükselen bir eğilim , doktorun daha fazla kanser tedavisi önermesine neden olabilir.

PSA Testinin Faydaları

PSA testi, prostat kanserini erken bir aşamada tespit etmeye yardımcı olabilir. Erken evrede tesbitedilen kanserin tedavisi daha kolaydır ve erken evrelerinde teşhis edilirse tedavi edilme olasılığı daha yüksektir.

Ancak testin faydasını değerlendirmek için erken teşhis ve erken tedavinin tedavi sonuçlarını iyileştirip iyileştirmeyeceğini ve prostat kanserinden ölümlerin sayısını azaltıp azaltmayacağını bilmek önemlidir.

Önemli bir konu, prostat kanserinin tipik seyridir. Prostat kanseri genellikle uzun yıllar boyunca yavaş ilerler. Bu nedenle, yaşamınız boyunca hiçbir zaman belirti vermeyen veya tıbbi bir sorun haline gelen prostat kanserine sahip olmanız mümkündür.

PSA Testinin sınırlamaları

PSA’yı yükselten faktörler. Kanserin yanı sıra, PSA seviyelerini yükseltebilecek diğer durumlar arasında prostat büyümesi (iyi huylu prostat hiperplazisi veya BPH olarak da bilinir ) ve iltihaplı veya enfekte prostat (prostatit) bulunur. Ayrıca, PSA seviyeleri normalde yaşla birlikte artar.

PSA yı düşürücü faktörler. BPH veya idrar koşullarını tedavi etmek için kullanılan belirli ilaçlar ve belirli kemoterapi ilaçlarının yüksek dozları PSA düzeylerini düşürebilir. Obezite ayrıca PSA seviyelerini düşürebilir.

Yanıltıcı sonuçlar. Test her zaman doğru bir sonuç vermez. Yüksek bir PSA seviyesi, mutlaka kanser olduğunuz anlamına gelmez. Hem prostat kanseri hem de normal bir PSA düzeyine sahip olmak mümkündür.

Aşırı teşhis. PSA testleri ile tespit edilen bazı prostat kanserleri hiçbir zaman belirti vermez veya ölüme yol açmaz. Bu semptomsuz kanserler, aşırı teşhis olarak kabul edilir.

PSA seviyemi ne etkileyebilir?

Prostat spesifik antijen (PSA), prostattaki sağlıklı hücreler tarafından üretilir, bu nedenle kanınızda az miktarda PSA olması normaldir. Prostatınız büyüdüğü için yaşlandıkça miktar artar.

Prostat büyümesi ,  prostatit  veya  prostat kanseri gibi prostat sorunları,  PSA seviyenizin yükselmesine neden olabilir – ancak aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok başka şey de PSA seviyenizi etkileyebilir.

İdrar yolu enfeksiyonu  – PSA seviyenizi yükseltebileceğinden idrar yolu enfeksiyonu testi yaptırabilirsiniz. Enfeksiyonunuz varsa, bunun için size tedavi verilecektir. PSA testi yaptırmadan önce enfeksiyon geçene kadar (yaklaşık altı hafta) beklemeniz gerekecek.

Ağır  egzersiz  – PSA testinden önceki 48 saat içinde herhangi bir şiddetli egzersiz yapmamanız istenebilir.

Boşalma  –  PSA testinden önceki 48 saat içinde boşalmaya neden olan herhangi bir cinsel aktiviteden kaçınmanız istenebilir.

Prostat biyopsisi  –  PSA testinden önceki altı hafta içinde biyopsi aldıysanız  , bu PSA seviyenizi yükseltebilir.

Diğer testler veya ameliyatlar  – Mesane veya prostatınız üzerinde herhangi bir test veya ameliyat geçirdiyseniz, PSA testi yaptırmadan önce altı haftaya kadar beklemeniz gerekebilir.

İdrar sondaları  – Mesanenizdeki idrarı boşaltmak için bir kateteriniz varsa, PSA testi yaptırmadan önce takıldıktan sonra altı haftaya kadar beklemeniz gerekebilir.