Kan Tahlili

Kan Tahlili nedir ? 

Kan tahlilinin geniş bir kullanım alanı vardır ve en yaygın tıbbi test türlerinden biridir. Kan tahlili genel sağlık kontrolü veya bir hastalık nedeniyle doktorunuz tarafından istenen testlerdir. Bir miktar kan örneği alındıktan sonra bu kan örneğinin laboratuvar ortamında değerlendirilmesiyle gerçekleştirilir.

Sonuçlardan elde edilen bilgiler hastalıklar hakkında çok önemli bilgiler sağlar. kan tahlillerinin sonuçlarına göre hastalıkların teşhisi konulur ve tedavileri planlanır. 

Örneğin, bir kan tahlili aşağıdakiler için kullanılabilir:

Genel sağlık durumunuzu değerlendirmek için

Enfeksiyon olup olmadığını kontrol etmek için

Karaciğer ve böbrekler gibi bazı organların ne kadar iyi çalıştığını değerlendirmek için

Bazı  genetik koşullar için tarama sırasında, 

Çoğu kan tahlili için kan alınması işleminin  tamamlanması yalnızca birkaç dakika sürer.

Kan tahlili için hazırlık gerekiyor mu ?

Çoğu kan testi türü için hazırlığa gerek yoktur. Bu testler, normal koşullar altında kanınızın nasıl olduğunu görmek içindir. 

Bazı kan tahlilleri için, kan tahlili numunesi alınmadan  önce belirli bir süre açlık gerekecektir. Bu genellikle testten önceki gece yarısından sonra aç kalmak anlamına gelir. Bu testler genellikle sabahın erken saatlerinde planlanır.

Testin sonucunu etkileyebileceği ve ertelenmesi veya tekrar yapılması gerektiği anlamına gelebileceğinden, size verilen talimatları izlemeniz önemlidir.

Kan tahlili nasıl yapılır ?

Kan tahlili genellikle kolunuzdaki bir kan damarından kan örneği alınarak yapılır.

Kol, kolayca açılabildiği  için vücudun kan testi için numune alımına en uygun bölümüdür.  Numune alınması için olağan yer, damarların yüzeye nispeten yakın olduğu dirseğin iç tarafıdır. 

Çocuklardan kan örnekleri genellikle elin arkasından alınır. Numune alınmadan önce derileri özel bir sprey veya kremle uyuşturulabilir.

Genellikle üst kolunuzun etrafına sıkı bir bant (turnike) konur. Bu, kolu sıkar, kan akışını geçici olarak yavaşlatır ve damarın şişmesini sağlar. Bu, numune alınmasını kolaylaştırır.

Numune almadan önce hemşire cilt bölgesini antiseptik bir bezle temizleyebilir.

Damar içine bir şırıngaya veya özel bir kaba bağlı bir iğne yerleştirilir. Şırınga, kanınızın bir örneğini almak için kullanılır. İğne girerken hafif bir batma veya kaşınma hissi hissedebilirsiniz, ancak bu acı verici değildir. 

Numune alındıktan sonra turnike açılır ve iğne çıkarılır. Pamuklu bir ped kullanılarak cilde birkaç dakika basınç uygulanır. 

Kan tahlili neden yapılır ?

Her yaş grubundan insan için sağlık önemli bir noktadır. İnsanların sağlık durumunu kontrol edebilmek için belirli zaman aralıklarında bazı tahliller yapılması gerekebilir. 

Kan tahlilleri genel sağlık kontrolleri sırasında istenebildiği gibi çeşitli hastalıkların araştırılması sırasında da istenebilir. 

Kan tahlili, bir durumu teşhis etmeye yardımcı olmak, belirli organların sağlığını değerlendirmek veya bazı genetik koşulları taramak gibi çeşitli şekillerde kullanılabilir.

Kan kolesterol tahlili

Kolesterol, çoğunlukla karaciğer tarafından diyetinizdeki yağlı gıdalardan oluşturulan yağlı bir maddedir ve vücudun normal işleyişi için hayati önem taşır.

Yüksek düzeyde kolesterole sahip olmak, kalp krizi ve felç gibi ciddi sorunların riskinin artmasına katkıda bulunabilir.

Kan kolesterol seviyeleri basit bir kan testi ile ölçülebilir. Tüm yiyeceklerin tamamen sindirildiğinden ve sonucu etkilemediğinden emin olmak için testten önce 12 saatlik açlık  istenebilir.

Kan Kültürü

Bu, kolunuzdaki bir damardan ve vücudunuzun 1 veya daha fazla başka bölümünden küçük bir kan örneği almayı içerir.

Numuneler, bakterilerin büyümesini teşvik etmek için tasarlanmış besiyerlerine birleştirilir. Bu, kanınızda herhangi bir bakteri olup olmadığını göstermeye yardımcı olabilir.

Genellikle en az 2 numuneye ihtiyaç vardır.

Kan gazları tahlili

Bir arterden, genellikle bilekte bir kan gazı örneği alınır. 

Kanınızdaki oksijen ve karbondioksit dengesini ve kanınızdaki asit ve alkali dengesini (pH dengesi) kontrol etmek için bir kan gazı testi kullanılır.

Bir pH dengesizliğine şunlar neden olabilir:

Pnömoni veya  kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi solunum sisteminizle ilgili sorunlar diyabet, böbrek yetmezliği veya sürekli kusma gibi metabolizmanızı etkileyen sorunlar (vücut tarafından gıdaları enerjiye dönüştürmek için kullanılan kimyasal reaksiyonlar)

Kan şekeri (kan şekeri) tahlilleri

Kandaki şeker (glikoz) seviyesini kontrol ederek diyabeti teşhis etmek ve izlemek için bir takım testler kullanılabilir .

Bunlar şunları içerir:

Açlık glikoz testi – en az 8 saatlik açlıktan sonra kanınızdaki glikoz seviyesinin kontrol edilmesii

glikoz tolerans testi – açlıktan sonra ve tekrar glikoz içeceği verildikten 2 saat sonra kanınızdaki glikoz seviyesinin kontrol edilmesi

Hba1c testi – son 3 aydaki ortalama kan şekeri seviyenizi kontrol etmek için doktorunuzun isteyeceği bir test

Kan Grubu

Bu, kan grubunuzun ne olduğunu kontrol etmek için  kan bağışı yapmadan  veya  kan nakli yaptırmadan önce yapılır.

Kan grubunuza uymayan kan verildiyse, bağışıklık sisteminiz kırmızı kan hücrelerine saldırabilir ve bu da potansiyel olarak yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.

Doğmamış çocuğun annesinden farklı bir kan grubuna sahip olabileceği ve bu da annenin bağışıklık sisteminin bebeğinin kırmızı kan hücrelerine saldırmasına yol açabilecek küçük bir risk olduğundan hamilelik sırasında da kan grubu kullanılır. Bu rhesus hastalığı olarak bilinir .

Kan grubunuzu henüz bilmiyorsanız, rhesus hastalığı riski olup olmadığını belirlemek için hamileliğiniz sırasında en az bir kez kanınız test edilecektir. 

Kanser için kan tahlilleri

Belirli kanserlerin teşhisine yardımcı olmak veya belirli bir kanser türünü geliştirme riskinizin yüksek olup olmadığını kontrol etmek için bir dizi kan testi yapılabilir.

prostat spesifik antijen (PSA)  – prostat kanseri teşhisine yardımcı olabilir , ancak prostat büyümesi veya  prostatit gibi diğer sorunları da tespit edebilir

CA125 proteini – CA125 adlı bir protein yumurtalık kanserine işaret edebilir , ancak hamilelik veya pelvik inflamatuar hastalık (PID) gibi başka şeylerin de bir işareti olabilir.

BRCA1 ve BRCA2 genleri  – bu genlerin belirli versiyonları bir kadının meme kanseri ve yumurtalık kanseri geliştirme şansını büyük ölçüde artırabilir  ; Bu test, ailenizde bu tür kanserler varsa yapılabilir.

Kromozom testi (karyotipleme)

Bu, kromozom adı verilen genetik materyal demetlerini incelemek için yapılan bir tahlildir.

Kromozomları sayarak (her hücrede 23 çift olmalıdır) ve şekillerini kontrol ederek genetik anormallikleri tespit etmek mümkün olabilir.

Pıhtılaşma tahlilleri

Kanınızın normal şekilde pıhtılaşıp pıhtılaşmadığını görmek için bir pıhtılaşma testi kullanılabilir.

Kanınızın pıhtılaşması uzun zaman alıyorsa, hemofili veya von Willebrand hastalığı gibi bir kanama bozukluğunun belirtisi olabilir .

C-reaktif protein (CRP) testi

Bu, iltihaplanmaya neden olan durumların teşhisine yardımcı olmak için kullanılan başka bir testtir.

CRP karaciğer tarafından üretilir ve normalden daha yüksek bir CRP konsantrasyonu varsa, vücudunuzdaki iltihaplanma belirtisidir.

Elektrolit tahlili

Elektrolitler, vücudunuzda sağlıklı bir su dengesini korumak gibi işleri yapan sodyum, potasyum ve klorür de dahil olmak üzere vücutta bulunan minerallerdir.

Elektrolit seviyesindeki değişikliklerin dehidrasyon ,  diyabet  veya bazı ilaçlar dahil olmak üzere çeşitli olası nedenleri olabilir.

Eritrosit sedimantasyon hızı (Sedim)

Bu test, kırmızı kan hücrelerinin bir test tüpünün dibine çökmesinin ne kadar sürdüğünü ölçerek çalışır. Ne kadar hızlı çökerse, yüksek düzeyde iltihaplanma olma olasılığı o kadar yüksektir.

Sedim genellikle iltihaplanma ile ilişkili durumların teşhis edilmesine yardımcı olmak için kullanılır, örneğin: artrit, endokardit , Crohn hastalığı, dev hücreli arterit, polimiyalji romatika

Diğer testlerle birlikte, sedim  enfeksiyonunuz olup olmadığını doğrulamak için de yararlı olabilir.

Tam kan sayımı (Hemogram)

Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler dahil olmak üzere kanınızdaki hücre türlerini ve sayılarını kontrol etmek için yapılan bir testtir.

Genel sağlığınızın bir göstergesinin yanı sıra sahip olabileceğiniz bazı sağlık sorunları hakkında önemli ipuçları vermenize yardımcı olabilir.

Örneğin, hemogram aşağıdaki belirtileri tesbit edebilir:

demir eksikliği anemisi  veya  B12 vitamini eksikliği anemisi

enfeksiyon veya iltihaplanma

kanama veya pıhtılaşma bozuklukları

Genetik test ve tarama

Bu, kanınızdan bir DNA numunesi çıkarmayı ve ardından numuneyi belirli bir genetik değişiklik (mutasyon) için aramayı içerir.

Bu şekilde teşhis edilebilecek genetik durumlar şunlardır:

hemofili  – kanın pıhtılaşma yeteneğini etkileyen bir durum

kistik fibroz  – akciğerlerde yapışkan mukus birikmesine neden olan bir durum

spinal müsküler atrofi  – kas zayıflığı ve ilerleyici hareket kaybını içeren bir durum

orak hücreli anemi  – normal kırmızı kan hücrelerinin eksikliğine neden olan bir durum

polikistik böbrek hastalığı  – böbreklerde kist adı verilen sıvı dolu keseciklerin gelişmesine neden olan bir durum

Genetik tarama, birinin genetik bir durum geliştirme riskini artıran belirli bir geni taşıyıp taşımadığını kontrol etmek için de kullanılabilir.

Karaciğer fonksiyon testi

Karaciğer hasar gördüğünde kana enzim adı verilen maddeler salınır ve karaciğer tarafından üretilen proteinlerin seviyeleri düşmeye başlar.

Bu enzimlerin ve proteinlerin seviyelerini ölçerek, karaciğerin ne kadar iyi çalıştığının anlaşılmasını sağlar.

Bu, hepatit , siroz (karaciğer yara izi) ve alkole bağlı karaciğer hastalığı dahil olmak üzere belirli karaciğer rahatsızlıklarının teşhisine yardımcı olabilir.

Tiroid fonksiyon testi

Bu test, kanınızda tiroid uyarıcı hormon (TSH) ve gerektiğinde tiroksin ve triiyodotironin (tiroid hormonları) düzeylerini test etmek için kullanılır.

Bu hormonların seviyeleri düşük veya yüksekse, az aktif tiroid  veya  aşırı aktif tiroid gibi bir tiroid rahatsızlığınız olduğu anlamına gelebilir.

Temel metabolik  panel

Temel biyokimya paneli  genellikle kandaki sekiz bileşiğin seviyesini kontrol eder : kalsiyum

glikoz, sodyum, potasyum, bikarbonat, klorür, kan üre azotu (BUN), kreatinin

Bu test, doktorunuzun talimatlarına ve testin neyi ölçtüğüne bağlı olarak, kanınız alınmadan önce en az 8 saat aç kalmanızı gerektirebilir.

Kapsamlı metabolik  panel

Kapsamlı bir metabolik panel , bir temel metabolik panelin tüm ölçümlerini ve ayrıca aşağıdakiler gibi karaciğer fonksiyonuyla ilgili ek proteinleri ve maddeleri içerir:

albümin, total  protein

alkalen fosfataz (ALP) , çoğunlukla kemiklerde ve karaciğerde bulunan ve çeşitli vücut süreçlerinde yer alan bir enzim

alanin aminotransferaz (ALT) , karaciğerde bulunan bir enzim

aspartat aminotransferaz (AST) , karaciğerde ve vücuttaki diğer dokularda bulunan bir enzim

bilirubin Karaciğerin filtrelediği kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasından kaynaklanan atık 

Kan tahlili sonuçları

Kan örneği alındıktan sonra, bir şişeye konulacak ve üzerinde adınız ve detaylarınız yazılacaktır. Daha sonra, neyin kontrol edildiğine bağlı olarak mikroskop altında inceleneceği veya kimyasallarla test edileceği laboratuvara gönderilecek.

Bazı test sonuçları aynı gün veya birkaç gün sonra hazır olur, ancak bazılarının sonuçlarının çıkması  birkaç hafta sürebilir. Sonuçlarınızın ne zaman hazır olacağı ve sonuçların size nasıl verileceği söylenecektir.